وحید شالچی؛ اسماعیل شمس؛ علیرضا خزائی
چکیده
این مقاله به بررسی مواجهة ابتدایی اقتصاد ایران با مناسباتِ نوظهور بازار جهانی سرمایهداری در سدة نوزدهم میپردازد. در گام نخست طرحی توصیفی از تحولات اقتصادی ایران در این دوره و مقدمات اصلی برای تحلیل این تحولات ارائهشده است. در گام بعدی نیز به بررسی پیامدهای مختلف اقتصادی، سیاسی و اجتماعی این تحولات پرداخته میشود. یافتههای ...
بیشتر
این مقاله به بررسی مواجهة ابتدایی اقتصاد ایران با مناسباتِ نوظهور بازار جهانی سرمایهداری در سدة نوزدهم میپردازد. در گام نخست طرحی توصیفی از تحولات اقتصادی ایران در این دوره و مقدمات اصلی برای تحلیل این تحولات ارائهشده است. در گام بعدی نیز به بررسی پیامدهای مختلف اقتصادی، سیاسی و اجتماعی این تحولات پرداخته میشود. یافتههای مقاله نشان میدهند که فرایند بازجهتیابیِ اقتصاد ایران در پاسخ به تقاضای نوظهور جهانی برای کالاهای کشاورزی تجاری، به تحولاتی دامن زد که تأثیرات چشمگیری بر سیر آتی وقایع در سدة بیستم داشتند: پدید آمدن طبقهای از تجار بزرگ که در حوزة زمینداری و املاک سرمایهگذاری کردند، پیدایش شکلهای اولیة مالکیت شخصی از رهگذر واگذاری زمینهای خالصه، اختلال در توازنِ شکنندة اقتصاد معیشتیِ پیشاسرمایهداری از رهگذر بحرانهای زیستمحیطیای نظیر قحطی بزرگ سدة نوزدهم و ... همگی پیامدهای این تحولات در سطوح مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و زیستمحیطی بودند. بااینهمه، هیچیک از این موارد، بهرغم تأثیرات چشمگیری که به دنبال داشتند، هرگز به گسست تمامعیار از مناسبات اجتماعی تولید پیشاسرمایهداری منجر نشد و راهبردهای استخراج مازاد مطلق (راهبردهای پیشاسرمایهدارانه) کماکان اصلیترین راهبردهای کسب مازاد در اقتصاد ایران باقی ماند.